“องค์กรนำด้านการสร้างสรรค์นโยบายพลังงาน เพื่อเปลี่ยนผ่านไปสู่พลังงานสะอาดที่มั่นคง และยั่งยืน”
“Leading organization in energy policy Formation for transition towards Clean Security and Sustainable energy”
นี่คือ วิสัยทัศน์ใหม่ ของสำนักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) ในฐานะหน่วยงานจัดทำนโยบายพลังงานของประเทศ ที่ได้ประกาศใช้ใน ปีงบประมาณ 2567 เพื่อให้สอดคล้องกับทิศทางพลังงานโลกที่มุ่งสู่การเปลี่ยนผ่านด้านพลังงาน และสนับสนุนภารกิจของรัฐบาลให้บรรลุเป้าหมายความเป็นกลางทางคาร์บอน (Carbon Neutrality) ในปี ค.ศ. 2050 และการปล่อยก๊าซเรือนกระจกสุทธิเป็นศูนย์ (Net Zero Emission) ในปี ค.ศ. 2065
“วิสัยทัศน์ที่กำหนดขึ้นมานี้เป็นเครื่องบ่งชี้ว่า เราจะดำเนินการจัดทำนโยบายเพื่อให้ภาคพลังงานไทยมีความมั่นคง มีราคาเป็นธรรม ควบคู่กับการให้ความสำคัญต่อสิ่งแวดล้อม” นายวัฒนพงษ์ คุโรวาท ผู้อำนวยการสำนักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) ขยายความเพิ่มเติมกับกองบรรณาธิการในโอกาสสัมภาษณ์พิเศษ พร้อมยกตัวอย่างพลังงานอนาคตที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ที่มีการส่งเสริมให้มีประสิทธิภาพ มีความมั่นคง มีราคาที่เหมาะสม
นายวัฒนพงษ์ กล่าวว่า เพื่อสนับสนุนเป้าหมายของรัฐบาลในการบรรลุความเป็นกลางทางคาร์บอน สนพ. อยู่ระหว่างการจัดทำแผนพลังงานชาติ (National Energy Plan : NEP) ซึ่งเป็นแผนภาพรวมด้านพลังงานของประเทศไทย ที่มีเป้าหมายสนับสนุนให้ประเทศไทยมุ่งสู่พลังงานสะอาดและลดการปลดปล่อย CO2 สุทธิเป็นศูนย์ภายในปี ค.ศ. 2050 สร้างศักยภาพการแข่งขันและการลงทุนของผู้ประกอบการของไทยให้สามารถปรับตัวเข้าสู่การลงทุน เศรษฐกิจคาร์บอนต่ำตามทิศทางโลกตลอดจนใช้ประโยชน์จากการลงทุนในนวัตกรรมสมัยใหม่เพื่อสร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจ นอกจากนี้ สอดคล้องกับยุทธศาสตร์การขับเคลื่อนนโยบายการลดการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจก (Greenhouse Gas) ของประเทศในระยะยาว ซึ่งมีแนวทางการดำเนินงานเพิ่มสัดส่วนการผลิตไฟฟ้าใหม่ โดยมีสัดส่วนพลังงานหมุนเวียนไม่น้อยกว่าร้อยละ 50 ให้สอดคล้องกับแนวโน้มต้นทุนพลังงานหมุนเวียนที่ต่ำลงอย่างมาก โดยต้องพิจารณาร่วมกับระบบกักเก็บพลังงานระยะยาว โดยไม่ทำให้ต้นทุนการผลิตไฟฟ้าในระยะยาวสูงขึ้น
“ช่วงแรกของแผนพลังงานชาติ ถือเป็นช่วงเวลาที่สำคัญที่ประเทศเตรียมเข้าสู่ยุคเปลี่ยนผ่านด้านพลังงาน (Energy Transition) ทุกภาคส่วนต้องเริ่มดำเนินการพัฒนาระบบพลังงานตั้งแต่ ต้นน้ำ กลางน้ำ และปลายน้ำ เพื่อการเปลี่ยนผ่านจากการใช้พลังงานฟอสซิล สู่การใช้พลังงานที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมมากขึ้น”
โดย สนพ. ได้นำเสนอการปรับนโยบายพลังงานให้มีความสอดคล้องกับบริบทการเปลี่ยนแปลงของโลก นอกจากด้านราคาพลังงานแล้ว ยังพิจารณาด้านเศรษฐกิจการ ลงทุน และขีดความสามารถการแข่งขันของไทยเราด้วย รวมถึงริเริ่มพัฒนาแผนการใช้พลังงานรูปแบบใหม่ๆ เช่น แผนการส่งเสริมการใช้ยานยนต์ไฟฟ้า (Electric Vehicle : EV), ระบบกักเก็บพลังงาน (Energy Storage System: ESS), Hydrogen และแผนการขับเคลื่อน Smart Grid ซึ่งจะทำให้โครงสร้างพื้นฐานและการจัดหาพลังงานในอนาคตมีประสิทธิภาพ มีความมั่นคง และมีราคาที่เหมาะสมได้
สำหรับการปรับเปลี่ยนการใช้พลังงานภาคขนส่งเป็นพลังงานไฟฟ้าสีเขียว นายวัฒนพงษ์ เล่าว่า จะดำเนินการผ่านนโยบาย 30@30 ซึ่งเป็นแนวทางการส่งเสริมยานยนต์ไฟฟ้า (EV) ของประเทศ ด้วยการตั้งเป้าผลิตรถ ZEV (Zero Emission Vehicle) โดยตั้งเป้าการผลิตในประเทศประมาณ 30% ของการผลิตรถยนต์ทั้งหมด หรือ 7 แสนคันต่อปี ภายในปี ค.ศ. 2030 (พ.ศ. 2573) เนื่องจากภาคขนส่งเป็นภาคเศรษฐกิจที่มีการพึ่งพาพลังงานน้ำมันเชื้อเพลิงในสัดส่วนสูงมากกว่าร้อยละ 90 และการเพิ่มสัดส่วนการใช้เชื้อเพลิงชีวภาพยังคงมีข้อจำกัดด้านราคา แต่ระบบขนส่งมีศักยภาพการปรับเปลี่ยนการใช้พลังงานมาเป็นยานยนต์ไฟฟ้า จึงเป็นแนวทางหลักที่ช่วยเพิ่มความสามารถในการลดการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกให้ได้ตามเป้าหมาย อีกทั้งยังปรับปรุงการใช้พลังงานในภาคขนส่งให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น และช่วยแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นในปัจจุบันของสภาพอากาศจากภาวะฝุ่นละออง PM 2.5 อีกด้วย ซึ่งหากสามารถเร่งรัดดำเนินการตามเป้าหมายดังกล่าวได้ จะทำให้การปรับเปลี่ยนให้สามารถเพิ่มสัดส่วนการใช้งาน ยานยนต์ไฟฟ้าทั้งหมดได้
ผู้อำนวยการ สนพ. กล่าวด้วยว่า การส่งเสริมพลังงานสะอาด เพื่อสนับสนุนการมุ่งสู่ Net Zero และสอดคล้องตามเป้าหมายแผนพลังงานชาติ ด้านไฟฟ้าได้มีแผนการดำเนินการ แบ่งเป็น 2 ระยะ ได้แก่ ระยะแรกในช่วงปี 2564-2573 กระทรวงพลังงานได้มีแผนการเพิ่มการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานสะอาดภายใต้แผน PDP2018 Rev.1 ตามที่คณะกรรมการนโยบายพลังงานแห่งชาติ (กพช.) เห็นชอบเมื่อวันที่ 6 พฤษภาคม 2565 และปรับปรุงเพิ่มเติมเมื่อวันที่ 8 มีนาคม 2566 โดยมีเป้าหมายการเพิ่มการผลิตไฟฟ้าจากพลังสะอาดในช่วงปี 2564 – 2573 ประมาณ 12,704 MW ประกอบด้วย พลังงานแสงอาทิตย์ (ซึ่งมีทั้ง Solar Rooftop, Solar Farm, Sola Farm+BESS, และ Solar Floating) รวม 7,087 MW พลังงานลม 2,500 MW ก๊าซชีวภาพ 207 MW ชีวมวล 390 MW ขยะชุมชน 400 MW ขยะอุตสาหกรรม 200 MW พลังน้ำขนาดเล็ก 52 MW และซื้อไฟฟ้าพลังน้ำต่างประเทศ 1,869 MW ซึ่งเป็นการผลักดันและเร่งให้เกิดการส่งเสริมและรับไฟฟ้าจากพลังงานสะอาดตามศักยภาพของประเทศให้ได้ตามเป้าหมายที่เร็วขึ้นจากแผน PDP20 Rev.1 โดยให้ปริมาณพลังงานไฟฟ้ายังคงเพียงพอตามแผน PDP2018 Rev.1 ด้วยการรับซื้อยังดำเนินการในรูปแบบ FIT ภายใต้อัตรารับซื้อไฟฟ้าเดิมที่มีราคาต่ำกว่า Grid Parity ซึ่งจะช่วยประเทศไม่เสียโอกาสในการพัฒนาพลังงานหมุนเวียนที่มีอัตรารับซื้อในระดับที่เหมาะสมและสามารถแข่งขันได้ ไม่ส่งผลกระทบต่อค่าไฟฟ้าในภาพรวม และช่วยเสริมสร้างเสถียรภาพทางด้านราคไฟฟ้าของประเทศด้วย
นอกจากนี้ ยังมีแผนการลดปริมาณการปล่อย CO2 โรงไฟฟ้าก๊าซธรรมชาติทั้งโรงเดิมและโรงใหม่ โดยการนำข้าวของมาผสมใส่โดนเนในสัดส่วน 20% เพื่อเป็นเชื้อเพลิงในการผลิตไฟฟ้าตั้งแต่ปี 2573 เป็นต้นไป รวมถึงการส่งเสริมเทคโนโลยีและมาตรการที่ช่วยลด CO2 ทั้งทางตรงและทางอ้อม เช่น เทคโนโลยีการระบบกักเก็บพลังงาน การดำเนินมาตรการ Demand Response และมาตรการ Peak Reduction และการลดสัดส่วนการผลิตไฟฟ้าจาก เชื้อเพลิงฟอสซิลที่มีการปล่อย CO2 สูง เช่น โรงไฟฟ้าถ่านหิน ซึ่ง สนพ.อยู่ระหว่างการปรับแผน PDP 2023 เพื่อนำไปสู่การลดปริมาณการปล่อย CO2 และนำก๊าซธรรมชาติผสมก๊าซไฮโดรเจนในสัดส่วน 20% เพื่อเป็นเชื้อเพลิงในการผลิตไฟฟ้าตั้งแต่ปี 2573 เป็นต้นไป เพื่อสนับสนุนการมุ่งสู่ Net Zero
นายวัฒนพงษ์ กล่าวว่า แผน PDP ฉบับใหม่นี้ จะให้ความสำคัญใน 3 ด้าน ได้แก่ 1) เน้นความมั่นคงของระบบไฟฟ้าของประเทศ (Security) มีความมั่นคงครอบคลุมทั้งระบบผลิตไฟฟ้า ระบบส่งไฟฟ้าและความมั่นคงรายพื้นที่ คำนึงถึง IPS และ Disruptive Technology เพื่อให้ระบบผลิตไฟฟ้ามีความยืดหยุ่นเพียงพอต่อการรองรับ Energy Transition 2) ต้นทุนค่าไฟฟ้าอยู่ในระดับที่เหมาะสม (Economy) อัตราค่าไฟฟ้ามีเสถียรภาพ สะท้อนต้นทุนที่แท้จริง ประชาชนไม่แบกรับภาระอย่างไม่เป็นธรรม เตรียมความพร้อมระบบไฟฟ้าให้เกิดการแข่งขันด้านการผลิตไฟฟ้า การบริหารจัดการเพื่อนำ DER มาใช้ประโยชน์ และ 3) ลดผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อม (Ecology) จำกัดปริมาณการปลดปล่อย CO2 ให้สอดคล้องตามเป้าหมายแผนพลังงานแห่งชาติ และเป้ายุทธศาสตร์ระยะยาวในการพัฒนาแบบปล่อยก๊าซเรือนกระจกต่ำของประเทศ (Thailand’s Long-Term Low Greenhouse Gas Emission development Strategy: LTS) โดยการสนับสนุนการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานทดแทน และการเพิ่มประสิทธิภาพในระบบไฟฟ้า (Efficiency) ทั้งด้านการผลิตไฟฟ้าและด้านการใช้ไฟฟ้า โดยมีการนำเทคโนโลยีระบบโครงข่ายไฟฟ้า สมาร์ทกริดมาใช้อย่างเต็มที่
“แผน PDP 2023 ฉบับนี้ จะสนับสนุนระบบไฟฟ้าของประเทศให้มีความมั่นคงยิ่งขึ้น มีราคาค่าไฟฟ้าที่เหมาะสมเป็นธรรมกับประชาชน และไม่ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม”
นายวัฒนพงษ์ กล่าวอีกว่า กระทรวงพลังงานยังอยู่ระหว่างการปรับปรุงแผนพัฒนาพลังงานทดแทนและพลังงานทางเลือก (AEDP 2022) ที่จะเพิ่มสัดส่วนการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานทดแทนในปี ค.ศ. 2037 (พ.ศ. 2580) ประมาณ 40% อีกทั้งยังมีแผนปฏิบัติการการส่งเสริมอุตสาหกรรมระบบกักเก็บพลังงานประเภทแบตเตอรี่ของประเทศ เพื่อรองรับการขยายตัวของอุตสาหกรรมที่เกี่ยวข้อง ทั้งยานยนต์ไฟฟ้าและการใช้เทคโนโลยีพลังงานสะอาดเพื่อผลิตไฟฟ้า รวมถึงช่วยพัฒนาอุตสาหกรรมแบตเตอรี่ให้เป็นกลไกหนึ่งในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจตามแนวทางของอุตสาหกรรม New S Curve ของประเทศไทย และนอกจากนี้ยังมีแผนกลยุทธ์การนำไฮโดรเจนไปใช้งานภาคพลังงานในระยะสั้นในพื้นที่ที่มีศักยภาพ เพื่อหาแนวทางสำหรับการเตรียมการของผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้อง หากมีการนำไฮโดรเจนมาใช้ในเชิงพาณิชย์ ในปี ค.ศ. 2030 อีกด้วย
ผอ.สนพ. กล่าวเพิ่มเติมว่า สนพ. เตรียมจะเสนอกระทรวงพลังงานให้มีการเปิดเสรีตลาดพลังงานสะอาด ซึ่งจะทำให้เกิดการต่อยอดธุรกิจใหม่ๆ เกิดขึ้นตามมา อย่างเช่น การออกใบรับรองเครดิตการผลิตพลังงานหมุนเวียน (REC) รวมถึงเรื่อง Demand Response จะทำให้เกิดธุรกิจรวบรวมเรื่องโหลดปริมาณไฟฟ้าเพื่อขายให้กับการไฟฟ้าและรับผลตอบแทนกลับไป ซึ่งเมื่อมีเกิดพลังงานสะอาดจะมีธุรกิจใหม่ๆ แบบนี้เกิดขึ้น จะทำให้ประชาชนได้ประโยชน์จากการลดคาร์บอนไดออกไซด์เช่นเดียวกัน และยังช่วยลดการใช้พลังงานจากเชื้อเพลิงฟอสซิลด้วยการเปลี่ยนมาใช้พลังงานสะอาดที่ไม่ก่อให้เกิดมลภาวะทำให้สุขภาพของประชาชนดีขึ้น ซึ่งการใช้พลังงานหมุนเวียนและพลังงานสะอาดจะทำให้เกิดการลงทุนในอุตสาหกรรมใหม่ ส่งผลให้เศรษฐกิจของประเทศเกิดการขยายตัวและเกิดการจ้างงานเพิ่มขึ้น
อย่างไรก็ตาม อาจจะมีผลเสียที่จะตามมาเช่นเดียวกัน แต่อาจจะเกิดขึ้นในระยะสั้น เช่น ค่าใช้จ่ายด้านพลังงานเพิ่มขึ้น อันเป็นผลมาจากพลังงานสะอาดยังมีราคาที่สูง แต่ในอนาคตราคามีแนวโน้มจะลดลงจนสามารถแข่งขันได้ หรือส่งผลกระทบกับบางอุตสาหกรรม เช่น อุตสาหกรรมที่เกี่ยวข้องกับเชื้อเพลิงฟอสซิล หรือ อุตสาหกรรมยานยนต์เครื่องยนต์สันดาป เป็นต้น
“การลดคาร์บอนไดออกไซด์ ลดภาวะโลกร้อน เป็นสิ่งสำคัญในการสร้างสังคมที่ยั่งยืน ทั้งด้านสิ่งแวดล้อม และเศรษฐกิจ แต่ต้องมีการบริหารจัดการที่ดี และปรับตัวให้เหมาะสม เพื่อลดผลกระทบที่จะเกิดในระยะสั้น เพื่อสร้างโอกาสในระยะยาวแก่ประชาชน และระบบเศรษฐกิจของไทย”
ในตอนท้าย ผอ.สนพ. กล่าวด้วยว่า สนพ. ได้ดำเนินการเพื่อเตรียมความพร้อมเพื่อเป็นกลไกสำคัญในการขับเคลื่อนนโยบายพลังงานให้ประเทศไทยมีความมั่นคงด้านพลังงาน ด้วยการกำหนดนโยบายและแผนที่ชัดเจนเพื่อสนับสนุนการใช้พลังงานที่หลากหลายมากขึ้น รวมถึงการส่งเสริมให้มีการลงทุนในพลังงานทดแทนและเทคโนโลยีเขียว ทางกระทรวงพลังงานได้ดำเนินการแล้ว โดยจัดทำแผนพลังงานชาติ และปรับปรุงแผนพลังงานรายสาขาให้รองรับการดำเนินการเพื่อมุ่งสู่เป้าหมายการลดการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์เป็นศูนย์
นอกจากนี้ ยังได้ส่งเสริมการวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีที่เกี่ยวข้องกับพลังงาน เพื่อสร้างนวัตกรรมในด้านพลังงานที่เหมาะสมกับบริบทของประเทศไทย การพัฒนาบุคลากรเพื่อสร้างบุคลากรที่มีความรู้ความเชี่ยวชาญในเทคโนโลยีพลังงานสะอาด การกำหนดนโยบายส่งเสริมการลงทุนที่เหมาะสม เพื่อให้เกิดการจูงใจนักลงทุนด้านโครงการพลังงานสะอาด และจากโครงการเทคโนโลยีสีเขียวจะช่วยส่งขับเคลื่อนการดำเนินงานให้เป็นไปต่อแผนงานที่วางไว้ รวมถึงความร่วมมือกับนานาชาติ ในการแลกเปลี่ยนเทคโนโลยีและความร่วมมือในด้านการพัฒนาพลังงานสะอาดอีกด้วย
“จริงๆ สนพ. ได้ศึกษาเทคโนโลยีพลังงานใหม่ๆ ล่วงหน้ามานานแล้ว ไม่ว่าจะเป็น EV, Battery ,Hydrogen ด้วยความที่เป็นหน่วยงานที่จัดทำด้านนโยบายจึงจำเป็นจะต้องอัพเดทเรื่องเหล่านี้ตลอดเวลา เพื่อให้สอดคล้องกับทิศทางของพลังงานโลก เราได้ไปดูข้อมูลหน่วยงานด้านพลังงานในยุโรป และสหรัฐอเมริกา ซึ่งหน่วยงานเหล่านี้อาจจะไปได้เร็วกว่าเรา เพราะเป็นผู้ผลิต คน สนพ. ต้องรู้ เมื่อเห็นว่าเขาทำได้ ซึ่งเราจะเริ่มจากการศึกษาและวิจัยเชิงนโยบายก่อนว่า ประเทศเรามีศักยภาพมากน้อยแค่ไหน ถ้านำมาใช้จะเกิดปัญหาอะไรขึ้นบ้าง มีการสอบถามภาคอุตสาหกรรมที่เกี่ยวข้อง นำไปสู่โครงการนำร่องต่างๆ ซึ่งเรามีการติดตามศึกษาวิจัยข้อมูลเสมอ ไม่ใช่เปิดแต่ Google อย่างที่พูดกัน” ผอ.สนพ. กล่าวทิ้งท้าย
